Từ đầu năm đến nay, doanh nghiệp ngành gỗ của Việt Nam đã xuất khẩu đạt 9,6 tỷ USD, tăng 7,9% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, phía sau con số ấn tượng này là nỗi lo về các rào cản thương mại từ Mỹ và châu Âu buộc các doanh nghiệp trong ngành phải nhanh chóng thích ứng, tìm hướng đi mới.

Đơn hàng tăng nhưng doanh nghiệp vẫn thấp thỏm

Thông tin từ đại diện Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam cho thấy, trong 7 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đã đạt khoảng 9,6 tỷ USD, tăng 7,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, tăng trưởng này chưa phải là dấu hiệu lạc quan trọn vẹn.

“Tăng trưởng năm nay chưa đạt được như kỳ vọng. Các doanh nghiệp tranh thủ đẩy mạnh xuất khẩu từ đầu năm để tránh tác động từ các rào cản thương mại, nên lượng hàng đi mạnh trong quý 1 và 2/2025. Nhưng từ nay đến cuối năm, chúng tôi dự báo sẽ có nhiều khó khăn,” ông Ngô Sỹ Hoài, Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam chia sẻ.

Đặc biệt, tại thị trường Mỹ, nơi xuất khẩu gỗ Việt đạt hơn 5 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm, tăng 11,6%, các doanh nghiệp Mỹ đã tăng cường nhập khẩu sớm, dẫn đến tồn kho lớn. Điều này có thể khiến đơn hàng chững lại trong quý cuối năm 2025.

Ở các thị trường khác như Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và châu Âu (EU), dù vẫn có tăng trưởng, nhưng đều ở mức chậm. Dự báo từ nay đến cuối năm, ngành gỗ có thể xuất khẩu thêm 6–6,5 tỷ USD, nâng tổng kim ngạch năm 2025 lên trên 17 tỷ USD.

“Mức tăng trưởng này dù không cao như kỳ vọng nhưng có thể chấp nhận được, nhất là trong bối cảnh doanh nghiệp ngành gỗ buộc phải ‘lùi lại’ để đánh giá lại chiến lược phát triển,” ông Ngô Sỹ Hoài nhấn mạnh.

Theo đại diện Hiệp hội Gỗ và lâm sản, một trong những nỗi lo lớn nhất của doanh nghiệp gỗ hiện nay là rào cản chính sách thuế đối ứng từ phía Mỹ. Hiện tại, sản phẩm gỗ Việt Nam xuất sang Mỹ đang chịu mức thuế đối ứng 20%, và có thể đối mặt với nguy cơ áp thuế tới 40% nếu bị xác định là “trung chuyển” hoặc “đe dọa an ninh quốc gia” theo Mục 232 của Đạo luật Thương mại Mở rộng của Mỹ năm 1962.

“Doanh nghiệp hiện sống trong sự thấp thỏm, chờ đợi. Chúng tôi chưa rõ định nghĩa ‘đe dọa an ninh’ trong ngành gỗ là gì. Nếu không làm rõ được thì doanh nghiệp sẽ rất bị động trong việc lên kế hoạch xuất khẩu,” ông Ngô Sỹ Hoài chia sẻ.

Không chỉ vậy, các cuộc điều tra về gian lận thương mại, giả mạo xuất xứ cũng đang gia tăng áp lực lên chuỗi cung ứng gỗ của Việt Nam, vốn là một trong những ngành đóng góp xuất khẩu hàng đầu.

Tìm kiếm thị trường mới, làm mới thị trường cũ

Không chỉ Mỹ, thị trường EU cũng sắp áp dụng quy định EUDR (EU Deforestation Regulation) từ đầu năm 2026. Đây là quy định bắt buộc đối với các sản phẩm nông – lâm sản (trong đó có gỗ, cà phê, cao su...) phải không gây mất rừng, suy thoái rừng và có thể truy xuất nguồn gốc tới tận thửa đất trồng trọt. Các doanh nghiệp chỉ còn 4–5 tháng để chuẩn bị nếu muốn tiếp tục đưa sản phẩm vào EU. Đây là rào cản rất lớn, nhưng không phải không thể vượt qua.

Tuy nhiên, quy định EUDR yêu cầu trách nhiệm giải trình cao hơn và bằng chứng điện tử về tọa độ địa lý của từng lô đất khai thác. “Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng như phía EU đã ban hành hướng dẫn và tổ chức tập huấn cho doanh nghiệp. Đáng mừng là một số doanh nghiệp EU vẫn ký hợp đồng với đối tác Việt Nam cho năm tới, cho thấy họ tin tưởng vào năng lực đáp ứng quy định của doanh nghiệp Việt,” ông Ngô Sỹ Hoài nói.

Trước những thách thức lớn về thuế và tiêu chuẩn môi trường, Hiệp hội Gỗ kiến nghị Chính phủ đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình đàm phán thương mại với Mỹ cũng như hỗ trợ mở rộng thị trường mới.

Cụ thể, đối với thị trường Mỹ, nơi đang có xu hướng hồi phục công nghiệp nội địa – một số doanh nghiệp Việt đang đàm phán, bàn bạc với các đối tác Mỹ để tính toán phương án đầu tư nhà máy tại Mỹ, sử dụng gỗ bản địa Mỹ nhưng vận hành bởi nhân lực, công nghệ Việt Nam. Điều này giúp tránh thuế đối ứng, đồng thời phù hợp với chính sách “Đưa việc làm trở lại Mỹ”.

Tại Nhật Bản, thay vì chỉ xuất khẩu viên nén gỗ, dăm gỗ, doanh nghiệp cần mở rộng sang đồ nội thất, nghiên cứu sâu hơn về thị hiếu người tiêu dùng bản địa.

Tương tự, tại Hàn Quốc và Trung Quốc, những thị trường hiện chỉ nhập khẩu viên nén gỗ, ván công nghiệp…, doanh nghiệp cần nghiên cứu nhu cầu về sản phẩm gỗ của các thị trường này, tuy cửa rất hẹp nhưng biết đâu Việt Nam có thể đáp ứng được nhu cẩu sản phẩm gỗ nội - ngoại thất của các thị trường này.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần nghiên cứu khai thác các thị trường mới một cách nghiêm túc.